“De manier waarop je werkt, verandert fundamenteel”

In de reeks PIT gevers maken we kennis met toezichthouders die in onze ogen PIT en energie hebben en geven aan anderen.

De interviewer geeft het ‘stokje’ door aan een volgende PIT gever zodat er een estafette ontstaat met inspirerende positieve voorbeelden. Dit is het achttiende estafette-interview.

Annet Aris volg ik al jaren op de ‘digitale voet’, want ik lees altijd met interesse haar columns in het Financieele Dagblad (aanrader!) en volg haar via Twitter. Als zij niet zelf tweet, dan komt haar naam regelmatig in de timeline langs. Niet zo verwonderlijk als je buitengewoon hoogleraar Strategie bent aan Business School INSEAD en bent uitgeroepen tot een van de meest inspirerende vrouwen in de Europese technologische sector (Inspiring Fifty 2016).

Als commissaris/toezichthouder is Annet Aris actief bij Thomas Cook (Londen), ASR Nederland, Jungheinrich AG (Hamburg), Randstad NV en ASML. Voor INSEAD heeft zij recent het artikel ‘Three Factors for Happiness at Work’ gepubliceerd. Redenen en vragen genoeg om haar te interviewen.

Wat inspireert jou als het om digitalisering en toezicht gaat?

“Ik ben bij toeval in de digitalisering gerold, omdat ik bij McKinsey voor de media-industrie werkzaam was en de digitalisering daar als eerste begon. Aan de ene kant brengt digitalisering geweldige mogelijkheden en aan de andere kant zijn er ook risico’s. Een spannend thema. Spannend omdat er zo enorm veel verandert en er veel mogelijk is. Zo kunnen er veel maatschappelijke problemen door de digitalisering worden opgelost, zoals beter onderwijs voor iedereen, goedkopere en effectieve gezondheidszorg, productievere landbouw of toegang tot banken en financieringssystemen voor een groot deel van de wereld. Gelijktijdig heb je natuurlijk allemaal effecten die we nauwelijks kunnen bevatten en waarvan we niet weten hoe we ze onder controle kunnen houden. Dat vind ik het interessante aan digitalisering.

Je moet je als toezichthouder en als bedrijf voorbereiden en je realiseren wat digitalisering met de industrie gaat doen en daarmee ook met de concurrentiepositie van het bedrijf. Hoe een bedrijf moet gaan transformeren. Je hebt altijd twee kanten waar je naar moet kijken. Aan de ene kant kijk je in hoeverre je disruptie in de industrie hebt en wat dat betekent voor het business model wat daar in zit. Zelfs als er geen disruptie is, zal nog de manier waarop je werkt fundamenteel moeten veranderen. De manier waarop je marketing doet, waarop je productontwikkeling doet, waarop je produceert en de manier waarop je intern communiceert. Al dat soort dingen worden fundamenteel anders de komende jaren. Zowel het ‘wat’ als het ‘hoe’. Daar moet je je als bedrijf heel erg bewust van zijn en mee bezig zijn (wanneer dat gaat gebeuren en hoe snel je daar zelf mee aan de gang gaat).

Drie factoren voor geluk als commissaris

Met een knipoog naar het artikel ‘Three Factors for Happiness at Work’, drie factoren voor geluk als commissaris volgens Annet Aris:

1. “Als je in gesprek bent voor een commissariaat, kan je je vereenzelvigen met de doelen van het bedrijf. Je moet gewoon heel erg zeker zijn dat de doelen die dat bedrijf heeft, overeenstemmen met dat wat jij zelf belangrijk vindt. En je kan ook een portfolio hebben met verschillende soorten bedrijven en doelen. Je moet daar wel heel bewuste keuzes voor maken, dus daar kijk ik naar.
2. Zeker met een board is de manier van werken heel belangrijk, want je ziet elkaar toch relatief weinig. Dat de stijl in zo’n board past bij de stijl waarbij jij je senang voelt, is heel prettig. Ik ben ook actief in buitenlandse boarden en als Nederlander ben je dan heel direct en je zegt waar het op staat. Als anderen dan veel indirecter en diplomatieker zijn, dan kan het zijn dat je aan elkaar voorbij praat. Je moet gewoon kijken of de manier van communiceren, de dynamiek en de spelregels die er zijn in de board, bijdragen aan dat je goed functioneert en dat je je er prettig bij voelt.
3. Ik permitteer mezelf de luxe om alleen maar dingen te doen met mensen die ik echt leuk vind, die ik waardeer en respecteer. Op een gegeven moment moet je je afvragen ‘Wat is mijn schaarse factor?’ Die factor is toch de tijd die je doorbrengt met mensen en het plezier dat je hebt. Voor mij is een maatstaf ‘geeft iets energie of kost iets energie’. Sommige meetings zijn wel taai, maar uiteindelijk weet je: dit is een bedrijf waar ik energie van krijg of niet.”

Digitalisering: cybersecurity of business?

Kan je een reactie geven op het citaat uit het interview met PIT-gever Ada van der Veer: (…)“digitalisering is door velen in 1e instantie puur bekeken vanuit risico van cybersecurity, maar het bleek businessmodellen te veranderen, wat betekent het? En hoe kan het anders? Het is een belangrijke rol van de toezichthouder om de directie daar op te challengen.”?

“In de meeste boards waar ik in zit, gaat digitalisering niet zozeer over de IT-component maar over de business component die heel belangrijk is. Ikzelf herken die focus op alleen cybersecurity niet. Cybersecurity is natuurlijk belangrijk en daar moet je ook als commissaris alerter op zijn en weten welke vragen je daarover moet stellen. Over de strategisch implicatie van digitalisering zijn de meeste bedrijven zich ondertussen wel zeer bewust.”

Commissaris digitalis … welke drie vragen stel je?

1. Timing
   “Bij digitalisering gaat het er om of het bedrijf zich echt bewust genoeg is van wat er aan de hand is. Hoe radicaal dingen gaan veranderen. Gelijktijdig is bij digitalisering een van de moeilijkste vragen die er is de timing. Er gebeurt vaak heel lang heel weinig en dan opeens heel veel. Als je te vroeg bent, loopt het mis. Als je te laat bent, loopt het ook mis. Vragen stellen of zeker stellen dat er genoeg bewustzijn is over wat er aan de hand is en wat er moet gaan gebeuren. Zorg voor een goede discussie over timing.
2. Vaardigheden
   De tweede vraag die je moet stellen als commissaris is: ‘heb je de juiste vaardigheden in huis om transities te kunnen maken en welke vaardigheden ga je nodig hebben in de toekomst?’
3. Transformatie
   Hoe geef je als commissaris de Raad van Bestuur genoeg vertrouwen, de steun in de rug naar de buitenwereld, dat ze de transformatie kunnen doen? En hoe hou je gelijktijdig genoeg zicht er op dat het wel de goede kant op gaat. Je kan natuurlijk ook ontzettend veel geld verbranden met allerlei mooie initiatieven.”

Tijd van veel ontwikkelingen

Snelheid heeft wellicht nog meer impact dan de hoeveelheid ontwikkelingen (digital era). Hoe gaat je daar zelf mee om als toezichthouder?

“Je hebt toch steeds meer tijd nodig om op de hoogte te blijven. Je kan als toezichthouder niet wachten tot het bedrijf je brieft, of op een mooie presentatie of permanente educatie. Je hebt als toezichthouder gewoon de verplichting om jezelf voortdurend te blijven ontwikkelen. Door wat je leest, door met wie je praat en door de conferenties die je bijwoont.”

Van harte eens. Dat is ook wat je zelf doet?

“Ik heb dat natuurlijk bij INSEAD heel sterk. Als je aan 30-jarigen moet uitleggen wat de nieuwste ontwikkelingen zijn in de digitale wereld. Ja, dan moet je wel.”

Artificial Intelligence (AI)

Artificial Intelligence neemt ons leven stap voor stap steeds meer over. Wat is volgens jou de toegevoegde waarde van een commissaris in de toekomst?

“Je moet met artificiële intelligentie heel erg kijken naar wat is het nu wel en wat is het nu niet. De enorme ontwikkelingen zijn vooral in machine learning te zien, bijvoorbeeld met deep learning. Dat komt doordat de hoeveelheid data en de rekensnelheid exponentieel toenemen. De algoritmen zelf hebben zich niet zo enorm snel ontwikkeld. Er zijn bepaalde activiteiten die door artificiële intelligentie vervangen worden, maar veel andere dingen weer niet. Het formuleren van hypothesen, het ontwerpen van experimenten en het trekken van conclusies blijft gelukkig voorlopig gewoon mensenwerk.

De informatie die je als commissaris krijgt, zal in de toekomst meer data driven en fact based zijn. De interpretatie en beoordeling van die data en feiten moet je als commissaris toch blijven doen. De allerbelangrijkste rol als commissaris, is toch de werkgeversrol. In de toekomst zal je mensen beter kunnen beoordelen dan alleen op basis van de kwalitatieve waarneming, want je krijgt betere en objectievere data over hoe mensen presteren. De uiteindelijke optelsom van dingen zal je echter toch zelf moeten blijven maken.”

Ilse Vegter is PIT partner en toezichthouder en werkt als hoofd communicatie en marketing bij ICTU aan een betere digitale overheid. Je kunt haar volgen via twitter: @ilsevegter.