PIT gever 13: Maria van der Heijden door Hilke Tol

Steek je vinger op en vertrouw op je deskundigheid!

In de reeks PIT-gevers maken we kennis met toezichthouders die in onze ogen PIT en energie hebben én geven aan anderen.
Het ‘stokje’ geeft de interviewer door aan een volgende PIT-gever zodat er een estafette ontstaat met inspirerende positieve voorbeelden. Dit is alweer het dertiende estafette-interview.
Heb jij ook iemand die jouw PIT-gever is? Laat het ons weten en misschien zetten we hem/haar al snel in de schijnwerpers!

Al enige tijd speel ik met de gedachte om mij ook op het toezichthoudende vlak te gaan begeven. En wat is nou betere voorbereiding daarop dan iemand te interviewen die daar nog niet zo heel lang geleden ook mee bezig was? Dus op naar Utrecht om daar met de kersverse directeur-bestuurder van MVO Nederland, Maria van der Heijden, een goed gesprek over te voeren. Maria en ik kennen elkaar via Women on Wings, een organisatie die zij, samen met Ellen Tacoma, heeft opgericht en die tot doel heeft om banen te creëren voor vrouwen op het platteland van India. Meer daarover op: www.womenonwings.com.
Het gesprek begint wat rommelig – Maria komt net uit een interne informatiesessie met alle medewerkers van MVO Nederland – maar al snel zitten we midden in het onderwerp: toezicht houden. Maria barst van de kennis en ervaring, zit vol energie en is een ware spraakwaterval. Een makkie voor mij om als interviewer alle ruimte te geven aan Maria’s ideeën en opvattingen over toezicht houden.

De lijst
“Het leek mij geweldig om met ruim 30 jaar ondernemerservaring (eerst in loondienst en de laatste 15 jaar als zelfstandige) vanuit een specifiek aandachtsgebied mee te kijken en te denken met een organisatie. En dan niet in de operatie, maar om op afstand advies te geven.
Ik ben, vanaf begin 2015, bij verschillende gelegenheden aan gaan geven, dat ik interesse had in een toezichthoudende functie. Een vriend van mij, zelf commissaris bij diverse bedrijven, was gevraagd om voor de “lijst van Bussemaker” 5 vrouwen “aan te leveren”. Hij belde mij en vertelde dat hij mij voor die lijst wilde voordragen en of ik dat oké vond. Natuurlijk, geweldig! Zo gezegd, zo gedaan. Aangemeld, CV opgestuurd en dan sta je in de databank . Ik had er “nul” verwachting van, wat doet nou zo’n lijst … maar afijn prima, ik had het wel uitgesproken en ik geloof er echt in dat als je iets uitspreekt, dat er dan ook wat gaat gebeuren. In juni werd er in Den Haag een eerste bijeenkomst georganiseerd met al die vrouwen; een erg leuke bijeenkomst in een interactieve setting (zoals de mogelijkheid om te speeddaten met o.a. Jacques Schraven), waarin ik merkte dat de behoefte aan meer vrouwen echt heel groot was. En ja, de cijfers zijn natuurlijk dramatisch. Duidelijk werd: this is thé moment, the time is now! Voor vrouwen staan nu echt alle mogelijkheden open.
En in juli werd ik al gebeld door de voorzitter van de Raad van Toezicht van Cono Kaasmakers: “Mevrouw van der Heijden, klopt het dat u kandidaat bent?” Ja, dat klopt. “Kent u Cono Kaasmakers?” Nee, die ken ik niet. Vervolgens vertelt hij iets meer over de coöperatie, Beemsterkaas et cetera en vertelt hij dat hij mij heeft gevonden via dé Lijst op de trefwoorden coöperatie, marketing en governance, en dat Cono iemand zocht met die achtergrond. Uiteindelijk ben ik na diverse gesprekken voorgedragen en inmiddels, sinds het najaar, lid van de Raad van Toezicht. “Gewoon” via die databank. Ik heb mijn benoeming natuurlijk aan mijn LinkedIn-profiel gevoegd en werd in het voorjaar gebeld door een lokale Rabobank. Zij kenden mij uit de tijd dat ik lid en afdelingsvoorzitter was van de Ledenraad van die lokale bank. Ik kreeg de vraag waarom ik niet op de advertentie had gereageerd …. Om heel eerlijk te zijn, ik lees geen regionale dagbladen, dus ik had die hele advertentie nooit gezien. Of ik dan wel geïnteresseerd zou zijn …. Natuurlijk en vooral omdat het daar meer om een procesrol zou gaan terwijl mijn rol bij Cono echt een inhoudelijke is. Lang verhaal kort, begin juni is Maria gekozen als commissaris bij de Rabobank. En zo zie je dus, dat als je inderdaad uitspreekt dat je iets wilt, en je dat meldt dat er dan iets in beweging komt.
Helaas zijn vrouwen daar altijd veel te bescheiden in. Vorige week nog, hoorde ik een vrouw op een bijeenkomst zeggen dat zij eerst een training ging doen bij Nijenrode …. Ik vroeg haar waarom zij zichzelf niet gewoon op die lijst zette. “Ik weet niet of ik dat wel kan ….” Wat een onzin, zij is al 30 jaar ondernemer!! Waarom zou ze dat niet kunnen??
Kun je dan jezelf zomaar op die lijst zetten? Nou, bijna wel. Vorig jaar was de start van het initiatief en is aan diverse mensen gevraagd om ieder 5 vrouwen voor te dragen maar inmiddels kun je jezelf aanmelden en je – in goed Nederlands – laten “endorsen” door iemand die al op de lijst staat. Niemand kan nu nog zeggen: er zijn geen vrouwen. Dat was toen al onzin en is met de lijst nu ook duidelijk zichtbaar. Anekdote: Cono had destijds eerst gebeld met een branchevereniging en daar te horen gekregen: “we hebben geen vrouwen”. 50% van de bevolking bestaat uit vrouwen … hoezo “ze zijn er niet”? Ik hou het er maar op dat hun database nog niet op orde was. En vrouwen hebben natuurlijk zelf ook werk te doen. Dus mijn motto is: steek je vinger op, zeg wat je wilt, ga ervoor en wees niet bescheiden. Maar je moet wel zelf opstaan.

Druk, druk, druk
Een fulltime baan, 2 commissariaten én Women on Wings. Heb je nog tijd van leven?
Een vraag die haar regelmatig gesteld wordt. Maria: “Mensen die het druk hebben, hebben altijd tijd om er nog wat bij te doen, die zijn heel creatief met hun tijd. De kunst is, om, ondanks dat ik de hele dag afspraken heb, dat als wij dan een afspraak hebben, dat ik er dan echt bén, in plaats van “in mijn hoofd” alweer heel druk met de volgende afspraak. De kunst dus om je in het hier en nu te richten op de essentie die aan de orde is. Beleidsnotities, vergaderingen …. “cut the crap”. Beperk je tot simpele A4-tjes met waar het echt over gaat.

Belangrijk?
Dat je niet alleen als toezichthouder, maar ook als bestuurder, voedt en gevoed wordt. Je kunt het zien als controle, maar ik zie het als voeden. Dus je hebt bestuurders nodig die geïnteresseerd zijn in hoe een RvT naar onderwerpen kijkt. Wat ik vaak zie: sterke bestuurders hebben sterke toezichthouders. En het tegenovergestelde is ook waar (helaas). Terwijl dat tegenspel juist zo interessant is, de boel scherp houdt. Je moet het ook nooit doen voor het geld, je moet er oprecht plezier in hebben, zin hebben om naar een vergadering te gaan, lol hebben in het doornemen van de stukken.
Ik denk dat het daarnaast voor een lid van een Raad van Toezicht een pré is dat je niet alleen veel ervaring hebt, maar ook dat je nog middenin de (werkende) maatschappij staat. En niet dat je op je zeventigste nog een paar commissariaatjes er op nahoudt …. Je kunt ook tijd teveel hebben.

Toegevoegde waarde!
Een directie bereidt de vergaderingen meestal erg goed voor en heeft, bij wijze van spreken, het liefst geen vragen. Terwijl het nou zo leuk zou zijn om vragen te agenderen als “Hoe denken jullie hier nou over?”. Ik heb natuurlijk nog niet heel veel ervaring, maar op die manier kan een RvT echt van toegevoegde waarde zijn. Voor dat gesprek mag echt meer ruimte zijn, meer dan wat ik in die beperkte tijd tot op heden gezien heb. De leden zijn allemaal slimme, ervaren en geschoolde mensen, gebruik dat “menselijk kapitaal”. Ga dus ook eens gewoon met de benen op tafel, meer op een “brainstorm-manier” aan de slag en filosoferen over de strategie. Buig je met elkaar over de uitdagingen. Het is zonde als je alleen maar letterlijk “toezicht houdt en toetst”. Maar laat de RvT meedenken vanuit diverse perspectieven.
Ervaring vanuit het verleden leert haar dat het heel belangrijk is om je bewust te zijn van wat precies de rollen en verantwoordelijkheden van en bestuurder en die van een toezichthouder zijn. Dat je als toezichthouder ook de missie en visie van een bedrijf omarmt en nadenkt over wat en hoe je kan bijdragen vanuit je specifieke rol.
Dus niet alleen bezig zijn met de markt en de kansen. Juist ook, zoals ook de titel van het boek “De zwarte doos van de boardroom” (dat ik haar ter plekke heb overhandigd) goed verwoord, bezig zijn met de dilemma’s in de praktijk, het is niet zwart-wit. Praat met elkaar over wat grijs is en hoe je daar met elkaar mee omgaat.
De laatste jaren zijn vaak voorbeelden van falend bestuur én toezicht in het nieuws geweest. Dat doet vermoeden dat er voor goed toezicht nog een wereld te winnen is. Dat is vanaf de zijlijn makkelijk oordelen. Hoe lastig is het eigenlijk om in de praktijk die kritische vragen te stellen?
“Je ziet elkaar als RvT-leden natuurlijk veel minder vaak dan als bestuur. Communicatie is dus essentieel, want er ontstaat in de tijd tussen vergaderingen al heel snel ruis tussen bestuur en raad. Meningen worden gevormd zonder dat mensen met elkaar aan tafel zitten. En dat hoort natuurlijk niet en dat blijft spannend. Want als het inderdaad niet goed gaat, ben je dan bereid te investeren, te onderzoeken waar de pijn zit, zet je eventueel een mediator of iemand anders in die daarbij kan faciliteren? Ja dus. Gelukkig staat het HR-aspect inmiddels wel op de agenda. Maar ga als toezichthouder ook regelmatig met de OR praten, in de organisatie je oor te luister leggen en af en toe naar een personeelsfeest. Want je staat natuurlijk als RvT ook voor de belangen van de medewerkers, leveranciers, kortom voor de hele arena van stakeholders. Een “diverse raad” is cruciaal, niet alleen qua m/v-verhouding, maar ook samengesteld vanuit verschillende achtergronden en aandachtsgebieden. En houd oog voor alle belang(hebbend)en, want, zoals overal, gaat het uiteindelijk altijd om mensen!”

En met die conclusie sluit ik af. Het was nog een hele klus om haar betrokkenheid, boodschap en bevlogenheid samen te vatten, maar hopelijk is duidelijk waarom Maria een echte PIT-gever is: een toezichthouder “nieuwe stijl” die, gevraagd en ongevraagd, van toegevoegde waarde wil zijn.

Hilke Tol werkt als senior (interim) manager aan organisatieontwikkeling in verandertrajecten, is PIT partner en oriënteert zich op een toezichthoudende functie.